Stanisław Porczyk

Współczesne klasyfikacje diagnostyczne starają się, słusznie czy nie, dystansować się od konkretnych koncepcji etiologicznych. Prowadzi to m. in. do unikania historycznych terminów diagnostycznych, takich jak np. nerwica, związanych niegdyś z konkretnymi koncepcjami psychopatologicznymi i kierunkami w psychiatrii. Zakładając niedostateczną wiedzę na temat mechanizmów chorób i zaburzeń oraz złożoność etiologii, lekarze przyjęli obecnie określać zaburzenia w sposób opisowy, jako zespoły objawów, z uwzględnieniem dodatkowych kryteriów, które są związane np. z przebiegiem choroby, wiekiem zachorowania, brakiem innych schorzeń itp.

Zaburzenie paniczne w DSM IV

Zaburzenie paniczne (panic disorder) zostało określone w DSM-IV jako występowanie powtarzających się napadów lękowych, którym towarzyszy silna obawa przed wystąpieniem kolejnego ataku. Klasyfikacja ta odstąpiła przy tym od istniejącego wcześniej (DSM-III-R) wymogu stwierdzenia określonej, minimalnej liczby napadów w arbitralnie ustalonej jednostce czasu. Klasyfikacja ta wymaga jednak, żeby napady lęku powtarzały się. Drugim podstawowym kryterium jest stwierdzenie “lęku przed lękiem" lub znacznej zmiany w zachowaniu spowodowanej obawą przed powtarzającymi się atakami. W klasyfikacji tej psychologiczny czynnik “lęku przed lękiem" jest kluczowy w obrazie zespołu.
Atak lęku to wg DSM-IV krótki okres intensywnego lęku lub ogólnego dyskomfortu, podczas których cztery lub więcej z podanej listy objawów rozwija się nagle i osiąga szczyt w ciągu około 10 minut. Są to:
1. kołatanie serca, przyspieszenie akcji serca, silne bicie serca,
2. pocenie się,
3. drżenie lub trzęsienie się ciała,
4. wrażenie braku tchu,
5. uczucie dławienia
6. ból lub ucisk w okolicy serca,
7. nudności, bóle brzucha,
8. zawroty głowy, niepewność, zasłabnięcia,
9. derealizacja lub depersonalizacja,
10. lęk przed utratą kontroli lub szaleństwem,
11. lęk przed śmiercią,
12. parestezje,
13. dreszcze lub uderzenia gorąca.
Ataki lęku charakterystyczne dla zaburzenia panicznego mają być niespodziewane t. j. nie związane z wyraźnymi, wyzwalającymi czynnikami sytuacyjnymi. Napady lęku o podobnym lub identycznym obrazie, związane jednak z wyzwalającą je sytuacją, uważa się za objawy charakterystyczne dla fobii prostych, fobii społecznych i agorafobii (czasem może to być dyskusyjne). W DSM-IV panic disorder stanowi kategorię bardziej zasadniczą od agorafobii, wyodrębniony jest lęk napadowy występujący z agorafobią i bez.
Przez agorafobię w DSM-IV rozumie się niepokój związany ze znalezieniem się w miejscach lub sytuacjach, z których ucieczka może być trudna lub niemożliwa, lub w których nie można uzyskać pomocy w razie wystąpienia niespodziewanego lub uwarunkowanego sytuacyjnie ataku lękowego albo zespołu objawów o podobnym obrazie. Takimi typowymi sytuacjami są: przebywanie w tłumie, podróż, przebywanie na moście, stanie w kolejce. Do rozpoznania agorafobii niezbędne jest stwierdzenie wyraźnych zachowań unikających (poza obawą przed sytuacją budzącą lęk).

ICD-10 : zaburzenie lękowe z napadami lęku

W ICD-10 analogiczne zaburzenie (w tłumaczeniu polskim: zaburzenie lękowe
z napadami lęku) zostało umieszczone w rozdziale: "Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną" i opisane podobnie, choć kryteria rozpoznawcze są łagodniejsze.
Tym, co odróżnia istotnie klasyfikację ICD-10 od DSM-IV, jest:
- znacznie mniejsze podkreślenie znaczenia “lęku przed lękiem",
- przyznanie pewnego priorytetu agorafobii.

Podsumowując, można stwierdzić, że obydwie największe współczesne klasyfikacje zaburzeń psychicznych zawierają opis podobnego schorzenia z wiodącym objawem w postaci powtarzających się napadów lęku. Przynajmniej część z tych napadów jest niespodziewana. Dla takiego zespołu obydwie klasyfikacje przewidują odrębną kategorię diagnostyczną. Istotą tego wyodrębnienia jest specyficzność obrazu klinicznego, polegająca przede wszystkim na połączeniu niespodziewanych ataków paniki i “lęku przed lękiem". Połączenie to wydaje się być tym, co wyróżnia to zaburzenie spośród innych zaburzeń lękowych.

Stanisław Porczyk, Grupa Synapsis

Literatura:
1. Rabe-Jabłońska J.: Ataki paniki i zaburzenia paniczne. Rozpoznawanie, rozpowszechnienie, etiopatogeneza, obrazy kliniczne i leczenie. Psychiatria Polska 1993,
2. Kasper S.: Diagnostyka i farmakoterapia zespołu leku napadowego. Lęk i Depresja 1998, tom 3, suplement
3. Rybakowski J. Farmakologiczne leczenie leku napadowego. Lęk i Depresja 1998, tom 3, suplement.
4. Potoczek A.: Lęk napadowy (panic disorder). Najnowsze koncepcje etiologiczne i diagnostyczne. Psychiatria Polska 1997, tom XXXI, numer 4, strony 437-448.