Sabina Nikodemska

Jesienią 2000 roku we wszystkich gimnazjach jednej z Warszawskich gmin przeprowadzone zostały wśród uczniów, ich rodziców i nauczycieli badania ankietowe dotyczące problemów przemocy domowej. Głównym celem tych badań było uzyskanie informacji na temat rozmiarów i częstotliwości zjawiska w rodzinach badanych, postaw wobec przemocy domowej oraz wiedzy na temat osób i instytucji pomagających, z trzech perspektyw - dzieci, rodziców i nauczycieli. Zdiagnozowanie rozmiarów i nasilenia zjawiska przemocy w rodzinach na terenie tej gminy oraz poznanie poglądów młodzieży, rodziców i nauczycieli, miało pomóc w dalszym planowaniu oddziaływań profilaktycznych dla uczniów, kampanii edukacyjnych dla rodziców, działań szkoleniowych dla nauczycieli oraz rozwijaniu i propagowaniu informacji na temat sieci osób i instytucji pomagających, działających na terenie gminy.
Problematyka badań obejmowała kilka obszarów zagadnień:

1. Przemoc wobec dzieci - rozmiary i częstotliwość zjawiska
• Przemoc psychiczna (lekka - krzyk, stałe pretensje do dziecka, ośmieszanie; cięższa - groźby bicia, wyzwiska i przekleństwa, groźby wyrzucenia z domu)
  
• Przemoc fizyczna (klaps, bicie, lanie, szarpanie, potrząsanie, ciągniecie za ucho, włosy, policzkowanie, niszczenie przedmiotów dziecka)
  
• Zaniedbanie (ograniczenia jedzenia, wyrzucenia z domu)
2. Postawy wobec przemocy
• Akceptacja i dawanie prawa do stosowania przemocy w różnych formach i przejawach
  
• Stosunek do karania i wymuszania posłuszeństwa u dziecka
3. Postawy wobec osób i instytucji mogących nieść pomoc w sytuacjach doświadczania przemocy przez dzieci, czy tez posiadania trudności wychowawczych przez rodziców.

Badanie zostało przeprowadzone metodą ankietową w formie audytoryjnej - uczniowie wypełniali kwestionariusze w trakcie zajęć wychowawczych, rodzice w czasie spotkania z wychowawcą na rozpoczęcie roku szkolnego, nauczyciele podczas zebrania. W badaniach udział wzięło 1088 uczniów klas gimnazjalnych w wieku od 13-19 lat, 90% rodziców tych uczniów (1011 osób) oraz 60 nauczycieli.

Przemoc domowa w perspektywie młodzieży

W tej ponad tysięcznej grupie badanej młodzieży było około 52% dziewcząt i 48% chłopców, średnia wieku wyniosła 15 lat, 28% z tej grupy to jedynacy, 2% wychowuje się w rodzinach wielodzietnych (czworo lub więcej rodzeństwa). Badana młodzież została zapytana jak często doświadcza różnych form przemocy (fizycznej, psychicznej, zaniedbania) ze strony swoich najbliższych - rodziców, opiekunów.

Najwięcej badanych (21%) jako najczęstszą formę przemocy wymienia krzyk, 18% nieustające pretensje. Najwięcej młodzieży ma więc często do czynienia z lekką przemocą psychiczną stosowaną przez swoich rodziców. Zdecydowanie mniejsza grupa to osoby wobec których rodzice stosują kary fizyczne - ciągnięcie za ucho, włosy - 5%, klapsy - 4%, solidne lanie - 2%, szarpanie - 4%.

Płeć młodzieży jest czynnikiem różnicującycm w doświadczaniu przez nią różnych form przemocy. Dziewczęta istotnie częściej doświadczają wyzwisk, przekleństw, są szrpane, potrząsa się nimi lub spotyka je spoliczkowanie. Chłopcy częściej niż dziewczęta są bici, lub rodzice grożą im solidnym laniem. Im starsza młodzież tym częściej zdarzają się ze strony rodziców wyzwiska, krzyk, pretensje, groźby pod różnym adresem. W stosunku do młodszej młodzieży rodzice częściej stosują klapsy lub groźby bicia.

Młodzież została także zapytana o to, do kogo zwróciliby się po pomoc w sytuacji spotykającej ich przemocy. Ponad połowa (60%) obdarzyłaby zaufaniem rodziców, blisko połowa (40%) kogoś innego z rodziny. Co trzeci nastolatek (35%) szukałby wsparcia u kolegi lub koleżanki. Ze swoimi problemami do nauczycieli lub wychowawców zwróciłby się zaledwie co dziesiąty uczeń (9%), niewielu szukałoby pomocy u pedagoga lub psychologa szkolnego (12%), również niewielkim zaufaniem w tym względzie cieszą się katechceci lub księża (5%).